- Mar 7, 2021
- 4 min read

Kaszubskie Stolemki

Niektórzy myślą, że kobiety na Kaszubach to tylko gospodynie domowe zajmujące się własnym domem i gospodarstwem, gdy ich mąż idzie do pracy. To nieprawda! Kaszubskie kobiety to również działaczki na rzecz naszej Małej Ojczyzny. Bardzo wiele im zawdzięczamy. Sylwetki niektórych z nich przedstawiam poniżej.

Teodora Gulgowska

Teodora Gulgowska z domu Fettke, urodziła się 24 września 1860 roku w Wielkich Chełmach. Od najmłodszych lat była wychowywana w rodzinie, w której otwartość na świat i wielokulturowość była bardzo ważna. Ukończyła ona studia malarskie w Berlinie, gdzie poznała hafciarstwo i zdobnictwo. Później w 1899 roku poznała swojego przyszłego męża - Izydora, gdy malowała pejzaż nad brzegiem wdzydzkiego jeziora. Podpłynął on wtedy do niej łódką. Legenda głosi, że powiedziała wtedy do niego ,,Chcesz, namaluję Ci miłość”. Rodzina Teodory była przeciwna temu związkowi małżeńskiemu, dlatego zastosowała ona kilkudniową głodówkę. Miłość ślubowali sobie we Wielu tego samego roku, w którym się poznali. Po uroczystościach zamieszkali we Wdzydzach. W roku 1906 małżeństwo kupiło pierwszą chałupę do stworzenia pierwszego muzeum na świeżym powietrzu w Polsce, a w później przyczyniło się do wskrzeszenia tradycji rzemiosła ludowego w domach na Kaszubach. Teodora była bardzo zaangażowana w naukę młodych dziewcząt hafciarstwa oraz pomagała im spieniężać wykonane rękodzieła. Założyła ona również Wdzydzką Akademię Sztuki, w której przedstawiała dzieła malarskie, hafciarskie oraz ceramikę kaszubską. Przynależała do Stowarzyszenia Artystów Pomorskich. Niestety w roku 1925 zmarł mąż Teodory. W roku 1929 Teodora, zgodnie z wolą męża, sprzedała zbiory oraz kawałek ziemi Skarbowi Państwa. Po czym została opiekunem Muzeum. Po trzech latach od tego zdarzenia dochodzi do tragicznego wypadku na terenie muzeum. Spłonęły wtedy wszystkie dorobki kultury, które małżeństwo gromadziło przez wiele lat, oraz dom Teodory. Odbudowując chatę muzealną pomagał jej siostrzeniec, który wspomagał ją w tym finansowo. Jej determinacja nigdy nie malała. Po 70-tym roku życia nadal gromadziła dorobek kultury, pokazując przy tym jak ważne jest muzeum nie tylko dla wartości kultury polskiej, ale dla samego regionu Kaszub. Pod koniec lat 50. XX wieku upaństwowiła Muzeum i przekazała je do Zbiorów Muzeów Pomorskiego. Zmarła dożywając 91 lat - 21 maja 1951 roku we Wdzydzach. Została pochowana obok męża we wspólnym grobie na wzgórzu w Muzeum we Wdzydzach. Na grobie ustawiony jest kamień, który został ozdobiony kolorowymi kwiatami, które namalowała Teodora po śmierci ukochanego męża. Po śmierci Teodory Muzeum we Wdzydzach bardzo się rozrosło. Jest ona idealnym przykładem na to, że kobieta jest w stanie zrobić wszystko, aby odbudować coś co jest dla niej bardzo ważne. Do dzisiaj jej pracę stanowią inspirację dla kolejnych działaczek na Kaszubach.

Anna Jachnina

Anna Jachnina była bardzo doświadczoną przez życie kobietą. Urodziła się ona w 1914 roku. Przez całe życie była bardzo związana ze literaturą. Pisała ona piosenki, oraz redagowała broszury. W roku 1942 została aresztowana przez gestapo, trafiła na Pawiak i w tym samym roku wywieziona do obozu Auschwitz. W październiku 1944 roku została przeniesiona do obozu w Ravensbrück, a w kwietniu 1945 uwolniona. Od roku 1950 zajmowała się dokumentowaniem kultury i sztuki ludowej, której poświęciła bardzo dużo audycji radiowych (ponad 300). Przekazała Muzeum Etnograficznemu w Toruniu około 800 taśm magnetofonowych. Na podstawie nagrań A. Jachniny wydano „Śpiewnik Pałucki”, „Śpiewnik Kaszubski” i „Śpiewnik Kujawski”, do których napisała słowo wstępne, a które pod względem, muzycznym opracował Paweł Bilert. Zajmowała się organizacją konkursów i wystaw folklorystycznych. Uczestniczyła w przygotowaniu publikacji poświęconych kulturze ludowej (śpiewników). Należała do założycieli Kujawsko-Pomorskiego Towarzystwa Kulturalnego (była w zarządzie). Została uhonorowana Medalem Stolema w 1975 roku. Anna Jachnina zmarła 20 lipca 1996 roku jako popularyzatorka sztuki ludowej oraz radiowiec. Przyczyniła się do utrwalenia kultury ludowej Kaszub poprzez nagrania kaszubskich utworów ludowych oraz wydania „Śpiewnika Kaszubskiego”.

Anna Łajming

Anna Łajming urodziła się w 1904 roku. Jej rodzina była pochodzenia szlacheckiego. Jest ona autorką wielu utworów literackich. Pisała wspomnienia, sztuki teatralne i powieści. W swoich utworach poruszała tematy związane z życiem na wsi w południowych Kaszubach pod koniec zaboru pruskiego oraz w latach 30. XX wieku. Pisała ona w języku polskim wplatając dialogi w języku kaszubskim. Od roku 1973 była członkiem Związku Literatów Polskich. Została uhonorowana 6 odznaczeniami i medalami (w tym Medalem Stolema w 1974 roku). Dorobek kultury pozostawiony nam przez Annę Łajming ma ogromne znaczenie dla wychowania w duchu regionalnym i patriotycznym.

Róża Ostrowska

Róża Ostrowska była pisarką, krytyczką teatralną oraz współautorką ,,Bedekera kaszubskiego”. W latach 50. XX wieku pracowała w rozgłośni Polskiego Radia w Gdańsku - była tam redaktorką, a później kierowniczką redakcji literackiej. Zaś w latach 60. była na stanowisku kierowniczki literackiej Teatru Wybrzeże. Zajmowała się również publikacjami w tygodniku ,,Ziemia i Morze” oraz (będąc recenzentką teatralną) w dwutygodnikach ,,Pomorze” i ,,Dialog”. W marcu 1968 roku była współautorką otwartego listu, w którym protestowała przeciwko wydarzeniom marcowym - za co później została zwolniona z pracy. W roku 1969 została odznaczona Medalem Stolema. Wyróżnienie to dostała głównie za adaptację ,,Tragedii o bogaczu i łazarzu”. W roku 1971 zachorowała na nowotwór płuc, zmarła w marcu 1975 roku. Żegnała ją rodzina, przyjaciele, współpracownicy z teatru, dziennikarze, literaci oraz zespół ludowy z Wdzydz Kiszewskich (Róża Ostrowska uwielbiała Wdzydze Kiszewskie). Jej imieniem została nazwana ulica w Gdańsku -Wrzeszczu, a w Teatrze Wybrzeże jest umieszczona pamiątkowa tablica z jej nazwiskiem. Zapamiętano ją jako kobietę inteligentną, łagodną oraz autentyczną o ,,odważnym myśleniu i niezależnych sądach”.

Izabella Trojanowska

Izabella Trojanowska urodziła się 10 lipca 1929 roku w Gdyni. Była ona dziennikarką w ,,Dzienniku Bałtyckim” i ,,Głosie Wybrzeża”. W latach 50. XX wieku była redaktorką naczelną tygodnika ,,Kontrasty”, a w latach 60. redagowała ,,Biuletyn Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego”, który w późniejszych latach przekształcił się w miesięcznik ,,Pomerania”. W latach 80. XX wieku była zastępcą redaktora naczelnego tygodnika ,,Samorządność”. Jej publikacje znalazły się również w ,,Kotwicy”, ,,Ziemi i Morzu” i ,,Kaszëbach”. Publikowała wiele artykułów związanych z Pomorzem (w szczególności Kaszubami). Kierowała Wydawnictwem Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego. Wraz z Różą Ostrowską była autorką ,,Bedekera Kaszubskiego”. Wiele jej uwagi skupiało się na rękodziele Kaszub. Wspierała twórców ludowych. Zainicjowała konkurs ludowy ,,Ludowe talenty”. Dzięki niej zostały wydane teczki z wzorami kaszubskiego haftu. Zajmowała się również pisaniem przewodników po Kaszubach. W roku 1990 tworzyła oraz była pierwszym redaktorem programu ,,Rodnô zemia” w Telewizji Gdańsk. Redagowała go aż do śmierci - 21 kwietnia 1995 roku. Szczególną opieką otaczała ludzi młodych, którzy byli aktywni w ruchu kaszubsko - pomorskim. Dzięki jej testamentowi powołano Fundusz Stypendialny, który jest przeznaczony dla młodych pisarzy.

Przedstawione powyżej kobiety, powinny posłużyć za wzór do naśladowania dla młodszych pokoleń dziewcząt i kobiet, które boją się zaangażować w działalność na rzecz Naszej Małej Ojczyzny - Kaszub. Czasami warto podążać za głosem własnego serca, aby życie uczynić piękniejszym.